Informacje

– laudacja z okazji wręczenia ks. dr. hab. Edwardowi Stańkowi, prof. Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie, medalu Bene Merenti Polskiego Towarzystwa Teologicznego w Krakowie

Mistrz

Ekscelencje, Dostojni Goście, Szanowni Członkowie Polskiego Towarzystwa Teologicznego w Krakowie, a nade wszystko Czcigodny Księże Profesorze – Laureacie!

Sprawą istotną dla kształtu polskiej teologii jest obecność w niej mistrzów, łączących wysokie kwalifikacje naukowe z wielkim autorytetem moralnym i bogatą osobowością. W środowisku krakowskim takim mistrzem jest ks. prof. dr hab. Edward Staniek. Jest bowiem wybitnym pedagogiem, mistrzem słowa głoszonego i pisanego.

Mistrz słowa wychowującego – pedagog

Droga życia ks. profesora rozpoczęła się 13 czerwca 1941 roku. W rodzinnej Choczni ukończył Szkołę Podstawową, po czym przekroczył próg wadowickiego Liceum Ogólnokształcącego. Przez cztery lata wchodząc w bramę tej szkoły czytał słowa rzymskiego poety Albiusa Tibullusa, jakże bliskie Ewangelii:

Casta placent superis,
Pura cum veste venite,
Et manibus puris sumite fontis aquam.

Bogu podoba się to, co jest czyste.
Przychodźcie w czystym odzieniu.
I czystymi rękami czerpcie wodę ze źródła".

Nasz Laureat umiał czerpać czystymi rękami ze zdroju wiedzy. Pewno już wtenczas zrodził się w nim podziw dla mądrości starożytnych.

Po zdaniu matury w 1959 roku, idąc za głosem powołania rozpoczął studia filozoficzno-teologiczne jako alumn Wyższego Seminarium Duchownego Archidiecezji Krakowskiej. Chłonnym umysłem i sercem czerpał ze skarbca mądrości objawionej, od Chrystusa, który sam powiedział o sobie: „Jeśli ktoś jest spragniony [...] niech przyjdzie do Mnie i pije!" (J 7, 38). Pismo Święte, a w szczególności Ewangelia, zauroczyła naszego Laureata, stając się najważniejszą inspiracją życiową.

Po przyjęciu święceń kapłańskich w 1965 roku droga życia ks. profesora (nie licząc rocznej posługi wikariuszowskiej w parafii św. Jakuba w Szczyrku) związana jest z pracą naukową. Kluczową rolę w otwieraniu skarbca mądrości starożytnego Kościoła odegrał w życiu Laureata wybitny patrolog ks. prof. Marian Michalski. Pod jego kierunkiem powstała w 1968 roku praca licencjacka pt. Angelologia „Pasterza" Hermasa i rozprawa doktorska pt. Eklezjologia Ambrozjastra obroniona przed 30 laty na Papieskim Wydziale Teologicznym w Krakowie. Ważnym wydarzeniem w życiu Laureata była przeprowadzona w 1984 roku habilitacja na podstawie rozprawy pt. Usprawiedliwiający charakter wiary. Studium porównawcze „Komentarzy do Listów św. Pawła" Ambrozjastra i Pelagiusza i nominacja na stanowisko docenta w Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie 8 maja następnego roku.

Jeszcze przed ukończeniem doktoratu, w 1972 roku, rozpoczął ks. profesor trwające do dziś niezwykle ciekawe wykłady z patrologii, starając się zainteresować słuchaczy wielkimi wartościami chrześcijaństwa pierwszych wieków. Stał się znanym i cenionym pedagogiem, najpierw w Papieskim Wydziale Teologicznym w Krakowie, a następnie w Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie i w wielu seminariach duchownych i instytutach teologicznych w Polsce.

Jako mistrz słowa wychowującego nasz Laureat występował z ważnymi referatami na zebraniach duchowieństwa. Legendarne stały się słowa kończące jeden z takich referatów w czasie Dni Katechetycznych w 1985 roku. W odpowiedzi na pytanie: czy należy wymagać od ucznia ks. profesor stwierdził stanowczo: „Moja odpowiedź brzmi: Kochać i wymagać, wymagać, wymagać!"

Szczególnym mistrzostwem wychowawczym wykazał się pełniąc przez ponad osiem lat obowiązki rektora w Wyższym Seminarium Duchownym Archidiecezji Krakowskiej w latach 1993-2001. Nie tylko odnowił i przygotował ten piękny neogotycki budynek u stóp Wawelu na jubileusz 400-lecia Seminarium, ale przede wszystkim troszczył się o mądre ukształtowanie przyszłych pedagogów Bożych, świetnie wykształconych, zdolnych zachwycić współczesnego człowieka Mistrzem z Nazaretu i Jego Ewangelią.

Czcigodny Księże Profesorze – Laureacie!

Dziesięciu doktorów wypromowanych przez ks. profesora od czasu habilitacji – w tej grupie także mówiący te słowa – może, nawiązując do słynnej mowy pochwalnej na cześć Orygenesa Grzegorza Thaumaturgosa, dziękować Bogu za to, iż tak pokierował ich drogami, że doprowadził do spotkania z prawdziwym mistrzem teologii. Grono tych, którzy w dużej mierze zawdzięczają ks. Stańkowi swoją formację intelektualną w dziedzinie patrologii i homiletyki, którą wykładał przez 10 lat prowadząc w latach 1986-1996 Katedrę Homiletyki, poszerza się o krąg 40 licencjatów i 140 magistrów, którzy napisali swe prace pod jego kierunkiem. Troskę o wysoki poziom polskiej teologii zaznaczył ks. profesor recenzując dziesiątki prac magisterskich, rozpraw licencjackich, doktorskich i habilitacyjnych.

Oprócz tego ks. profesor włożył wiele trudu w organizację i działalność Katedry Patrologii i Historii Dogmatu, którą kieruje nieprzerwanie do dzisiaj. Owocem tych wysiłków jest przede wszystkim stworzenie w Krakowie środowiska ludzi zainteresowanych pismami ojców Kościoła i wydawaniem tekstów patrystycznych komentarzy do Listów św. Pawła. Jest to – jak zauważa sam Laureat – dzieło bardzo bliskie jego sercu. Pracowni Katedry Patrologii, zorganizowanej przez niego przy ul. Kanoniczej 20, może pozazdrościć niejedna katedra Wydziału Teologicznego. Mistrz słowa mówionego

Nasz Laureat jest znakomitym mistrzem w głoszeniu słowa Bożego. Tworzenie kazania czy homilii porównuje do wypieku chleba. Wspomina: „Ojciec mój był piekarzem. W domu wielokrotnie prowadziliśmy rozmowy na temat jakości pieczywa i tajników jego wypieku. [...] Wiem, że chleb jest dobry, jeśli spełnia cztery warunki: jest zdrowy, smaczny, pożywny i podany z miłością [...]. Boży chleb winien spełniać takie same warunki, jakie spełnia chleb codzienny, czyli winien być: zdrowy, smaczny, pożywny i podany z miłością".

Wierny lekcji wyniesionej z rodzinnego domu nasz Laureat użycza swych ust bogactwu Ewangelii głosząc ją we wspaniałej katedrze wawelskiej, której jest nie tylko kanonikiem, ale także niestrudzonym głosicielem słowa Bożego. W tym miejscu, które – jak pisze – „samo już śpiewa hymn Dobrej Nowiny" wygłaszał przez kilka lat znane cykle kazań pasyjnych: Tajemnica Chrystusowego Krzyża wpisana w dzieje św. Jadwigi, Pamiątki Wielkiego Tygodnia, Polskie światła na Golgocie, Panie pokaż nam Ojca, Sakramenty święte. Gromadziły one nie tylko Dostojną Kapitułę, seminarium duchowne, ale rzesze wiernych spragnionych pożywnego chleba słowa Bożego. Do nich wszystkich kierował ks. profesor od ołtarza koronacji królewskich i konsekracji biskupich słowa głęboko zapadające w serca i umysły.

Posługi słowa Bożego podejmuje się nasz Laureat chętnie w wielu innych świątyniach Krakowa, archidiecezji krakowskiej i całej Polski. Z kościołów krakowskich wymienię tylko dwa: kolegiatę akademicką św. Anny, z racji obowiązków profesorskich i kościół Sióstr Felicjanek, z którym jest związany prawie od początku kapłaństwa i w którym był rektorem w latach 1983-1996.

Dopełnieniem głoszonych tam homilii są liczne konferencje i rekolekcje parafialne: do środowisk akademickich, lekarzy, prawników, kapłanów, sióstr zakonnych, instytutów świeckich i alumnów, przygotowywane zawsze z niezwykłą starannością, ale i przeżywane każdorazowo bardzo głęboko i głoszone z ogromnym zaangażowaniem. Ks. Staniek jest rekolekcjonistą najwyższej próby, a ilustracją tego jest fakt, iż w samym tylko minionym roku opublikował 12 tomików zawierających różne rekolekcje. Mistrz słowa pisanego

Nasz Laureat jest także mistrzem słowa pisanego. Posiada w stopniu najwyższym zdolność słuchania i rozumienia słów Bożych; sięga tam, gdzie wzrok nie sięga i ze swych studiów, z kontemplacji, dzieli się z innymi tak, „jakby widział Niewidzialnego" (por. Hbr 11, 27). Dał temu wyraz w 76 pozycjach książkowych i w kilkuset rozważaniach religijnych oraz homiliach i kazaniach drukowanych w różnych czasopismach. Książki Księdza Profesora są tłumaczone na języki: czeski, łotewski, ukraiński i białoruski. Trzeba się cieszyć z inicjatywy Wydawnictwa „M", które podjęło się wydania Dzieł zebranych Laureata. Aktualnie ukazało się 8 z 12 tomów tej kolekcji. Życzyć należy nie tylko ukazania się całej serii, ale także doprowadzenia do skutku zapowiedzianej przez Laureata Antologii homilii patrystycznej, niezwykle potrzebnego przewodnika po dostępnych w języku polskim homiliach i kazaniach ojców Kościoła.

Oprócz tego swoją zdolność słuchania i rozumienia słów Bożych ks. Staniek zawarł w dwóch podręcznikach: W skarbcu starożytnego Kościoła (Kraków 1997) oraz Z kaznodziejskiego warsztatu (dwa wydania). W tym ostatnim dzieli się swymi bogatymi przemyśleniami na temat tworzenia i głoszenia kazania. A są to doświadczenia imponujące, gdyż oprócz wykładów z homiletyki Laureat współredaguje od 1980 roku znany w Polsce periodyk kaznodziejski „Materiały Homiletyczne" i zamieszcza w nim setki tekstów. Cenne są także artykuły naukowe z zakresu patrologii i historii kaznodziejstwa zamieszczane w „Vox Patrum", „Studia Antiquitatis Christianae" i serii Redemptoris Missio. Jest to często pokłosie ważnych, wprowadzających w obrady, wystąpień na sympozjach. Wszystko to sprawia, że znakomita popularyzacja teologii ks. Stańka dociera do wielu odbiorców w całej Polsce, a jej autor cieszy się szacunkiem należnym mistrzowi.

Tym, co cechuje i wyróżnia dorobek pisarski ks. profesora, jest jego usilne dążenie do stworzenia syntezy. Podczas gdy poszczególne dziedziny współczesnej teologii zmierzają w kierunku daleko idącej, wąskiej specjalizacji, on ustawicznie troszczy się, by widzieć Boga w całej Jego wielkości, jako podmiot teologii. Dlatego też dorobek ks. profesora, choć w przeważającej mierze jest popularyzacją teologii, posiada duże znaczenie, a powiedzieć o pracach ks. prof. Edwarda Stańka, że są doskonałą analizą tekstów patrystycznych, to o wiele za mało. Jego studia analityczne same są dziełem literackim, a ich język elegancją i trafnością doboru słów zjednuje od pierwszej chwili. Czyta się je często jakby w olśnieniu. Ks. Staniek jest autorem, który posiadł rzadki dar ciekawego i komunikatywnego przekazu treści, tak, że gdy książka się kończy czuje się żal i pragnienie sięgania po następną. Pozwalają one odczytywać złożoność świata, zachwycają bogactwem wyobraźni.

Teologia rozwijana przez Księdza Laureata jest mostem łączącym tradycje krakowskich teologów ks. Eugeniusza Florkowskiego i ks. Mariana Michalskiego z nowymi czasy. Nie dziwi nas więc, że kiedy w zeszłym roku ukonstytuował się Komitet Nauk Teologicznych przy Polskiej Akademii Nauk do jego grona został wybrany Ksiądz Profesor z największą ilością głosów oddanych na niego w różnych ośrodkach teologicznych w Polsce.

Czcigodny Księże Profesorze – Laureacie, Optimi Auditores!

Nie wszystko zostało powiedziane i najlepiej dobrane słowa nie potrafią oddać pełni dokonań twórczych Laureata. Kończąc pragnę powtórzyć, iż ks. Edward Staniek to prawdziwy mistrz słowa wychowującego, mistrz słowa mówionego i pisanego; jeden z najbardziej oryginalnych uczonych, wszechstronny i przenikliwy umysł wiążący w mistrzowski sposób mądrość przeszłości z problemami teraźniejszości.

Mając to na uwadze zarząd Polskiego Towarzystwa Teologicznego w Krakowie czuje się zaszczycony mogąc wręczyć księdzu profesorowi medal Bene Merenti. Pragnie w ten sposób wyrazić szczególne uznanie i wdzięczność za twórczy wkład w kształtowanie polskiej teologii i w rozwój naszego Towarzystwa.

Z wyrazami wdzięczności i głębokiego szacunku,

ks. prof. dr hab. Kazimierz Panuś, prezes Polskiego Towarzystwa Teologicznego